شرایط استفاده از مرخصی بدون حقوق
در این مقاله آشنا میشوید با: شرایط استفاده از مرخصی بدون حقوق، مدت زمان مرخصی و مراحل و شرایط آن، بازگشت به کار بعد از مرخصی بدون حقوق، شرایط بیمه در مرخصی، عدم حضور نیروی کار پس از اتمام مرخصی، انواع مرخصی در قانون، تفاوت غیبت با مرخصی بدون حقوق. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
جهت هرگونه مشاوره بیمه تامین اجتماعی، می توانید با وکیل بیمه در ارتباط باشید.
مرخصی بدون حقوق چیست؟
در قانون کار ایران، چندین نوع مرخصی اصلی مشخص شده است که افراد تحت پوشش قانون کار، می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. مهم‌ترین مرخصی‌های دوره کاری، شامل موارد زیر هستند:
- مرخصی استحقاقی: مرخصی استحقاقی حق نیروهای کار بوده و مدت زمان آن یک ماه به ازای هر سال است. افراد می‌توانند این مرخصی را به صورت کامل و یا در فواصل مختلف استفاده کنند.
- مرخصی استعلاجی: مرخصی استعلاجی برای شرایط خاص و رخ دادن بیماری‌های مختلف در نظر گرفته شده است. مدت زمان این مرخصی با توجه به معیارهای مشخصی تعیین خواهد شد و باید مدارک و گواهی‌های معتبری را برای استفاده از این نوع مرخصی به محل کار ارائه داد.
در هر ۲ حالت، نیروی کار حتی بدون حضور در محیط کار، حقوق و مزایای خود را دریافت می‌کند. با این وجود و علاوه بر این ۲ نوع مرخصی، یک نوع مرخصی دیگر نیز در قانون کار کشور تعیین و تصویب شده که «مرخصی بدون حقوق» نامیده میشود. دلایل اخذ این نوع مرخصی کاملا شخصی بوده و افراد می‌توانند با توجه به شرایط خاص خود، از این نوع مرخصی استفاده کنند.
مهم‌ترین مشخصه این نوع مرخصی این است که نیروی کار در بازه زمانی این مرخصی، هیچ‌گونه حقوق و مزایایی دریافت نکرده و به عبارت دیگر، قرارداد او تعلیق میشود.
مدت زمان مرخصی بدون حقوق
مهم‌ترین سوالی که در رابطه با این مرخصی ایجاد میشود این است که مدت زمان این مرخصی چقدر خواهد بود و به چه میزان می‌توان از آن استفاده کرد؟ برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که در ماده ۷۲ قانون کار اعلام شده است که مدت زمان مرخصی بدون حقوق، نحوه استفاده از آن، شرایط برگشت به کار پس از استفاده از مرخصی و سایر موارد مشابه به این موارد، همه باید بر اساس توافق کتبی بین کارگر و کارفرما تعیین شوند.
با این وجود، در ماده ۱۶ قانون کار مدت زمان استفاده از مرخصی بدون حقوق را همراه با مرخصی تحصیلی در نظر گرفته‌اند که با توجه به این موضوع، می‌توان مدت زمان استفاده از این مرخصی را به مدت ۲ سال تعیین کرد.
هرچند توجه کنید که تنها زمانی می‌توان از این نوع مرخصی استفاده کرد که کارفرما با درخواست مرخصی بدون حقوق کارگر یا کارمند، موافقت کند و صرف عدم پرداخت دستمزد در دوره مرخصی بی‌حقوق، امکان ترک شغل بدون اطلاع کارفرما را برای نیروهای کار فراهم نمی‌کند.
در صورتی که فرد از مرخصی بدون حقوق برای دوران تحصیل خود استفاده کرده باشد، میتواند این بازه زمانی را به‌مدت ۲ سال دیگر نیز تمدید کند. از سوی دیگر، زنانی که برای همراهی با همسر در زمان ماموریت، مجبور به استفاده از این نوع مرخصی هستند، می‌توانند حداکثر به مدت ۶ سال از این نوع مرخصی استفاده کنند.
مراحل و شرایط مرخصی بدون حقوق
شرایط اخذ مرخصی بدون حقوق کاملا از پیش تعیین شده است. در واقع اگر قصد دارید که از این نوع مرخصی استفاده کنید، این موارد را باید در نظر بگیرید:
- استفاده از تمام مرخصی استحقاقی خود و اتمام یک ماه مرخصی در طول سال.
- اثبات نیاز واقعی نیروی کار به مرخصی بدون حقوق برای مسئولین ارشد و یا کارفرما.
- کسب موافقت کارفرما یا مسئولین ارشد با مرخصی بدون حقوق نیرو.
فراموش نکنید که به هیچ عنوان نمی‌توان بدون کسب رضایت کارفرما، از حضور در محل کار اجتناب کرد و هر نوع غیبت بدون رضایت، میتواند به منزله ترک کار باشد. بنابراین حتی برای مرخصی بدون حقوق، باید کارفرما دلایل شما را تایید کرده و رضایت خود را اعلام کند، در غیر این صورت، شما نمی‌توانید از این نوع مرخصی استفاده کنید.
اخذ مرخصی بدون حقوق تنها برای نیروهای کار رسمی وجود دارد و نیروهای کار آزمایشی نمی‌توانند از این شرایط بهره ببرند. با این وجود، چند حالت کلی تعیین شده است که در صورت وجود آن شرایط، افراد می‌توانند از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند:
میزان مرخصی استحقاقی کارمند تمام شده باشد ولی شرایط خاصی برای او ایجاد شده و فرد مجبور به استفاده از مرخصی است.
۴ ماه مرخصی استعلاجی نیروی کار به‌اتمام رسیده باشد و با وجود عدم تایید بیماری فرد به عنوان بیماری صعب العلاج، فرد به دلیل همان بیماری یا ابتلا به بیماری دیگر، قادر به کارکردن نباشد.
نیروی کار برای همراهی با همسر به محل خارج از خدمت، مجبور به ترک کار شود.
نیروی کار با ارائه مدارک لازم، قصد ادامه تحصیل داشته باشد.
بازگشت به کار پس از مرخصی بدون حقوق
همان گونه که در بخش‌های پیش اشاره کردیم، استفاده از مرخصی بدون حقوق باعث تعلیق قرارداد کاری خواهد شد و همه نیروها پس از پایان دوره مرخصی خود، می‌توانند به محیط کار بازگشته و کار خود را آغاز کنند. این موضوع به صورت مشخص در ماده ۱۶ قانون کار به عنوان یکی از موارد تعلیق قرارداد کار اعلام شده است و به همین خاطر، کارگر یا کارمند می‌توانند بعد از مرخصی بدون حقوق، کار خود را دوباره آغاز کنند و کارفرما نیز موظف به پذیرش نیروی مجموعه خود خواهد بود.
در برخی حالت‌های خاص، اگر پیش از اتمام دوره مرخصی بدون حقوق، نیروی کار قصد بازگشت به محل کار را داشته باشد، باید با ارائه درخواست به محل کار خود و پس از کسب موافقت‌های لازم کار خود را پیش از اتمام مرخصی بدون حقوق دوباره آغاز کند.
شرایط بیمه در مرخصی بدون حقوق
یکی از مهم‌ترین قوانین مرخصی بدون حقوق، عدم پرداخت حقوق و مزایا است، بیمه نیز به‌عنوان یکی از مزایای اصلی اشتغال، در این دوران وجود ندارد.
البته نیروهای کار در صورتی که به سابقه بیمه خود و یا مزایای درمانی ارائه شده نیاز داشته باشند، می‌توانند بر طبق ماده ۳۹ قانون مدیریت خدمات کشوری، حق بیمه خود را از طریق محل کار پرداخت کنند. در این صورت، فرد باید حق بیمه خود و کسور بازنشستگی سهم خود و کارفرما را به صورت کامل به سازمان بیمه پرداخت کند.
نکته مهم دیگری که باید آن را در نظر بگیرید این است که مدت زمان مرخصی بدون حقوق، به عنوان سوابق کاری فرد شمرده نخواهد شد و تنها در صورتی که دوباره کار خود را آغاز کنید، سابقه کاری شما از روز شروع به کار دوباره محاسبه میشود.
بنابراین باید بدانید تنها در صورتی که فرد حق بیمه خود را به صورت ماهانه و شخصی پرداخت کند، دوره مرخصی بدون حقوق او به عنوان سابقه خدمت محسوب شده و در دوره بازنشستگی او محاسبه خواهد شد.
عدم حضور نیروی کار پس از اتمام مرخصی
حتی با وجود عدم پرداخت حقوق نیروی کار در دوره مرخصی بدون حقوق، قرارداد کاری فسخ نشده و تنها به حالت تعلیق در می‌آید. همین موضوع باعث میشود که کارفرما مکلف به پذیرش نیروی کار پس از دوره مرخصی بدون حقوق خواهد بود و به همین خاطر، نیروی کار نیز موظف است به محض اتمام بازه زمانی مرخصی، در محل کار خود حاضر شود.
در صورتی که فرد تمایلی به ادامه همکاری نداشته باشد، میتواند با مراجعه به محل کار، نامه استعفا ارائه دهد و پس از موافقت با آن، محل کار خود را ترک کند.
عدم حضور نیروی کار پس از اتمام مرخصی و بدون ارائه دلیل موجه، به عنوان ترک کار و فسخ یک‌طرفه قرارداد کاری تلقی شده و کارفرما میتواند بر علیه نیروی کار، شکایت کند.
بنابراین تمام این موارد را در نظر گرفته و در صورت عدم تمایل به آغاز همکاری پس از دوره مرخصی بدون حقوق، استعفای خود را به صورت رسمی ارائه دهید و از ترک بی دلیل محل کار، پرهیز نمایید.
مراحل و نامه دریافت مرخصی بی‌حقوق
طبق ماده ۳۵ آیین نامه مرخصی‌ها موضوع ماده ۸۴ قانون مدیریت خدمات کشوری، کارگر باید مدت زمان مورد نظر برای ترک کار را به طور دقیق مشخص و در نامه‌ای به کارفرما اعلام کند. توجه داشته باشید که اثبات نیاز به دریافت مرخصی بدون دریافت حقوق فقط با رعایت سه شرط امکان‌پذیر است که در ادامه توضیح می‌دهیم:
- حتما مرخصی استحقاقی فرد تمام شده باشد.
- به کارفرما ثابت شود که کارگر به مرخصی بدون اخذ حقوق نیاز دارد.
- مدیر ارشد با مرخصی بی‌مزد موافقت کند.
برای دریافت این نوع مرخصی باید در یک نامه رسمی، درخواست خود را به مدیر ارشد اعلام کنید. در این نامه مشخصات فردی، تاریخ شروع و پایان مرخصی و علت آن باید ذکر شود.
به طور کلی همه رویه‌های مربوط به استخدام کارگر یا کارمند و همه فرایندهای حقوقی این دوره باید طی ارسال نامه‌های حقوقی معتبر انجام شود تا موافقت یا عدم موافقت با مرخصی بدون حقوق مشخص شود.
برای مثال در نظر گرفتن بیمه یکی از شرایط قرارداد کاری تمام وقت است که در طی نامه به اداره بیمه منطقه شرکت اعلام میشود. اگر کارفرما قصد در نظر داشتن بیمه درمان تکمیلی را داشته باشد، باید در یک نامه کلیه اطلاعات شامل نوع طرح انتخابی و تعهدات ارائه شده، سن بیمه گزار، تعداد بیمه‌گزارن و چگونگی پرداخت حق بیمه درمانی تکمیلی را شرح دهد.
مدت زمان مرخصی بدون حقوق در قانون کار
طبق ماده ۳۶ آیین‌نامه قانون مدیریت خدمات کشوری، هر کارگر مجاز به دریافت مرخصی بدون مزد تا حداکثر اعتبار قرارداد کاری را دارد. البته حداکثر مدت‌زمان مجاز برای دریافت مرخصی بدون اخذ دستمزد، دو سال خواهد بود.
این زمان برای کل دوره خدمات فرد در نظر گرفته میشود و فقط برای موارد تحصیلی قابل تمدید برای دو سال دیگر نیز خواهد بود. قوانین مرخصی بدون گرفتن حقوق تامین اجتماعی برای زنان کارمند نیز قوانین دیگری را برای مرخصی در نظر می‌گیرد، این افراد در‌صورتی‌که همسرشان به ماموریت رفته باشد، تا ۶ سال حق ترک موقت کار بدون حقوق را خواهند داشت. البته که حفظ موقعیت شغلی زنان در این دوران برای کارفرما الزامی نخواهد بود.
علاوه‌بر مرخصی بی دستمزد که قابل تمدید است، ترک کار به دلیل زایمان نیز تمدید خواهد شد.
مدت زمان مرخصی زایمان زمان قابل تمدید از ۹ ماه به ۱۲ ماه است، این امر در شرایط زایمان دو قلو یا بیشتر ایجاد میشود.
البته قانون تمدید مرخصی زایمان برای مردان وجود ندارد. طبق ماده ۱۰۳ قانون کار، مرخصی زایمان مردان فقط ۳ روز است که قابل‌تمدید نخواهد بود.
شرایط مرخصی بدون دریافت حقوق در دوره کار آزمایشی چیست؟
هیچ کارگری مجاز به استفاده از مرخصی بدون دریافت دستمزد نیست، البته استثناهایی نیز برای این امر وجود دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم.
- تعداد مرخصی‌های استحقاقی فرد تمام و نیاز به دریافت مرخصی بدون اخذ حقوق اثبات شده باشد.
- اگر فرد به بیماری غیر صعب اعلاج مبتلا باشد، امکان دریافت مرخصی بدون دریافت دستمزد بعد از اتمام سه ماه مرخصی استعلاجی و در صورت ابتلا به بیماری دیگر نیز وجود خواهد داشت.
- ادامه تحصیل فرد که فقط با ارائه مدارک معتبر اثبات شود.
- کارگر به ترک محل کار خود با همراهی همسرش نیاز دارد.
علاوه بر موارد بالا، در صورت درخواست کارمند آزمایشی برای دریافت مرخصی بدون حقوق و موافقت کارفرما امکان استفاده از این نوع مرخصی تا حداکثر دو ماه وجود خواهد داشت.
به طور کلی موافقت کارفرما برای برای اجرای بسیاری از شرایط خاص و استثنا در قراردادهای کاری مورد نیاز است. یکی از این شرایط بازنشسته شدن کارمندانی با سابقه بیمه کمتر از ۳۰ سال است. به‌این‌ترتیب بازنشستگی پیش از موعد، از طریق موافقت کارفرما با کارمندانی که ۲۵ سال بیمه تامین اجتماعی بوده‌اند، امکان پذیر خواهد بود.
نکات مهم و تکمیلی در‌مورد مرخصی بی‌حقوق
قوانین مرخصی بدون حقوق روزهای تعطیل رسمی را نیز جزء این ایام حساب می‌کند. به طور کلی این نوع مرخصی جزء سوابق بیمه فرد در نظر گرفته نمی‌شود که برای کادر درمان در دوران تعهد شامل قانون دیگری میشود. پزشکان و پیراپزشکانی که در دوره تعهد خود به سر می‌برند اجازه دریافت مرخصی بدون دستمزد را تا حداکثر دو ماه دارند که جزء دوره تعهد محاسبه خواهد شد.
توجه داشته باشید که قرارداد کاری با استفاده از مرخصی بدون اخذ حق‌الزحمه فقط به حالت تعلیق در‌می‌آید و فسخ نخواهد شد، البته هیچ تضمینی برای حفظ پست و سمت کارمند از سمت کارفرما وجود نخواهد داشت. همچنین ترک کامل کار فقط با ارائه نامه استعفا از سمت کارگر امکان پذیر خواهد بود.
انواع مرخصی در قانون کار
در قانون کار جمهوری اسلامی ایران نحوه گرفتن انواع مرخصی تشریح شده است. این مرخصی‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- مرخصی استحقاقی: حق مسلم کارگر بوده و در مشاغل معمولی یا سخت و زیان‌آور متفاوت است.
- مرخصی استعلاجی: برای مواقع بیماری و نیازمند تایید پزشک.
- مرخصی ساعتی: برای کارهای ضروری کوتاه مدت.
- مرخصی ازدواج و فوت: برای مواقع ازدواج یا فوت اعضای خانواده.
- مرخصی بین تعطیلی: برای اتصال روزهای تعطیل به یکدیگر.
- مرخصی زایمان: برای مادران باردار.
- مرخصی حج: برای انجام مناسک حج.
- مرخصی بدون حقوق: برای مواردی که فرد نیاز به ترک موقت کار دارد بدون دریافت حقوق.
این قوانین به کارگران اجازه می‌دهد تا بدون نگرانی از وضعیت شغلی خود، از حق مرخصی برخوردار شوند. برای مدیریت و حسابداری این مرخصی‌ها، استفاده از یک برنامه حسابداری بسیار مفید است و به بهبود بهره‌وری کار و شفافیت کمک کند.
چالش ها و مزایای مرخصی بدون حقوق
مرخصی بدون حقوق در قانون کار ایران مزایا و چالش‌های خاص خود را دارد. یکی از مزایای اصلی این نوع مرخصی، امکان استفاده از آن برای مواقع ضروری مانند تحصیل یا همراهی با همسر در ماموریت‌های طولانی است.
همچنین، کارگران و کارمندان می‌توانند بدون از دست دادن پست سازمانی خود، برای مدت معینی از کار دور باشند. از طرف دیگر، چالش‌های این نوع مرخصی شامل پرداخت نشدن حقوق و مزایا در طول مدت مرخصی و احتساب نشدن این مدت به عنوان سابقه کاری است، مگر اینکه فرد به صورت خویش فرما، حق بیمه خود را واریز کند.
در صورتی که کارفرما به دلایل ناموجه از موافقت با درخواست مرخصی بدون حقوق خودداری کند، کارگر یا کارمند میتواند مدارک شکایت از کارفرما بابت حقوق خود را به اداره کار ارائه دهد. در این موارد، بررسی و تصمیم‌گیری توسط مراجع قانونی انجام میشود.
تفاوت غیبت با مرخصی بدون حقوق
مرخصی بدون حقوق :
شرایط مرخصی بدون حقوق به درخواست کارگر و توافق کار فرما صادر میشود. ماده ۱۶ قانون کار در این مورد بیان می‌کند که قرار داد کارگرانی که از مرخصی تحصیلی و یا بدون حقوق یا مزد استفاده می‌کنند در طول مرخصی و به مدت دو سال به حال تعلیق در می‌آید.
ماده ۷۲: نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آن‌ها به کار پس از مرخصی با توافق کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد.
غیبت :
غیبت یکی از رفتارهای غیر کارکردی است که قوانین کار به آن اهمیت خاص داده‌اند. در کارکنان روز مزد علاوه بر کسر حقوق و مزایای جنبی به میزان روزهای غیبت و ایام تعطیلات هفتگی در کمیته‌های انضباطی کار مطرح و نسبت به صدور رای اقدام میشود.
ماده ۱۰ – موارد زیر غیبت موجه تلقی می‌گردد:
الف : تولد فرزند حداکثر بمدت دو روز.
ب: فوت پدر، مادر، همسر و فرزندان با احتساب مرخصی مذکور در بند ب ماده ۷۳ قانون کار مجموعا حداکثر تا یک هفته.
ج: فوت برادر و خواهر تا چهار روز.
د: احضار فرد توسط مراجع قضائی و قانونی جهت ادای شهادت و مشابه آن بمدت مورد لزوم به تشخیص مسئولین مربوطه و گواهی مراجع قانونی مربوطه.
و : بیماری بر اساس گواهی پزشک معالج که به تائید سازمان تامین اجتماعی رسیده باشد.
تبصره ۱ – در کلیه موارد یاد شده مراتب باید ظرف مدت ۴۸ ساعت به طریق مقتضی به اطلاع مدیریت برسد.
تبصره ۲ – تشخیص صحت و سقم موارد فوق ابتدا با مدیریت بوده و در صورت وجود اختلاف با کمیته انضباط کار خواهد بود.
۳-در صورت موافقت کارگر مدت غیبت موجه از مرخصی استحقاقی وی کسر می‌گردد. در غیر اینصورت و یا در صورت نداشتن مرخصی استحقاقی ذخیره شده به نسبت ایام غیبت مزد و مزایایی به وی پرداخت نخواهد شد.
۴- در موارد وقوع تخلف، جهت تنبیه فرد متخلف به ترتیب بند الف و ب ماده ۸ آئین نامه اقدام خواهد شد.
مرخصی بدون حقوق شامل عیدی میشود؟
به این دلیل که در طول مرخصی بی حقوق قرارداد کارگر و کارفرما به حالت تعلیق در می‌آید، بیمه، مزایا و عیدی وی هم متوقف میشود.
باید دقت داشته باشید اگر حق بیمه فرد در طی مرخصی بی حقوق، توسط خودش و یا توسط کارفرما پرداخت شود، این دوران مرخصی به عنوان سنوات وی در نظر گرفته میشود و در دوره بازنشستگی هم قابل محاسبه خواهد بود. اما عیدی و پاداش شامل آن نمی‌شود.
مدت زمان مرخصی بدون حقوق کارمندان دولت
مدت زمان شرایط مرخصی بدون حقوق حداکثر ۳ سال است. اگر این مرخصی در راستای ادامه تحصیل کارمند در رشته مرتبط با کار وی باشد، امکان تمدید به مدت ۲ سال دیگر هم وجود دارد.
این شرایط عبارت است از:
میزان مرخصی استحقاقی فرد به اتمام رسیده باشد، اما فرد در شرایط خاصی است و باید از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
مدت زمان ۴ ماهه مرخصی استعلاجی فرد تمام شده و با وجود تایید نشدن بیماری فرد به عنوان بیماری صعب العلاج، فرد به دلیل همان بیماری یا ابتلا به بیماری دیگر امکان ادامه کار را نداشته باشد.
فرد برای همراهی با همسر به محل خارج از خدمت، مجبور به ترک کار شود.
فرد قصد ادامه تحصیل داشته باشد (برای این کار حتما باید مدارک مربوطه را ارائه کند).
بازگشت به کار پس از مرخصی بدون حقوق
طبق ماده ۶ آیین‌نامه اجرایی مرخصی بدون حقوق، پست و سمت افراد تا پایان مرخصی بدون حقوق حفظ می‌ماند. اما در مواردی مانند سفر زنان به ماموریت همسران‌شان طبق ماده ۴۰ آیین‌نامه مرخصی، به دلیل طولانی بودن این زمان، حفظ سمت این دسته از کارکنان الزامی نیست.
شرایط بیمه افراد در مرخصی بدون حقوق
طبق ماده ۳۹ قانون مدیریت خدمات کشوری، مدت مرخصی بدون حقوق جزء سابقه خدمت کارمندان محسوب نمی‌شود مگر اینکه در طی این مدت حق بیمه و کسور بازنشستگی سهم خود و کارفرما را از طریق دستگاه متبوع پرداخت کرده باشند که در این صورت این مدت به عنوان سابقه خدمت محسوب میشود و در دوره بازنشستگی قابل محاسبه است.
جمع بندی نهایی
مرخصی بدون حقوق یکی از شرایط خاص تعیین شده در قانون کار کشور است که کارگران و کارمندان با توجه به شرایط و نیاز خود، می‌توانند از آن استفاده کنند.
مهم‌ترین قانون این نوع مرخصی، عدم دریافت هیچ گونه حقوق و مزایا بوده و البته افراد پیش از استفاده از این نوع مرخصی، باید دلایل خود را به کارفرما ارائه دهند و تنها پس از موافقت با مرخصی آن‌ها، از این نوع مرخصی استفاده کنند.
در صورتیکه نیاز به هرگونه مشاوره حقوقی تلفنی یا حضوری راجع به موضوعات حقوقی و یا کیفری با وکیل پایه یک دادگستری داشتید، میتوانید با موسسه حقوقی دادپویان تماس بگیرید.
جهت اطلاع از آخرین اخبار حقوقی و قضایی نیز میتوانید اخبار حقوقی و قضایی دادپویان را دنبال کنید.
بدون دیدگاه